Alija Izetbegović biyografisi

Alija Izetbegović (Aliya İzetbegoviç) 8 Ağustos 1925 tarihinde Bosanski Šamac’da itibarlı bir beyzade ailesinin oğlu olarak dünyaya geldi. Alija’nın doğumundan iki yıl sonra, ticaretle uğraşan babası Mustafa dokuz kişilik ailesiyle Saraybosna’ya taşınma kararı aldı. Babasının, ilk evliliğinden iki oğlu, Alija’nın annesi Hiba ile olan evliliğinden üç kızı ve iki oğlu vardı. Alija da beşinci çocuk olarak doğdu.

Izetbegović Saraybosna’da Birinci Dilbilgisi Erkek Lisesinde eğitimi görürken  bir taraftan ‘’sosyal adalet – adaletsizlik’’, diğer taraftan da Allah’a iman konuları arasında ikilemde kalmaya başladı. Lise eğitimi süresince çok fazla kitap okudu ve lisesinin son yıllarında okuduğu edebi ve felsefi eserleri onun eğitiminde önemli bir rol oynadı. Okuduğu edebiyat eserleri; Dostoyevski’nin romanları, felsefi eserlerleri  ise; Oswald Spengler’in Batı’nın Çöküşü ve Henri Bergson’un Yaratıcı Tekamül idi. Ancak, genç Alija içten içe yaşadığı ikilem dönemi sonrası, bir daha uzaklaşmayacağı ’’yeniden keşfettiği inanca geri dönüş’’ fikrini benimsedi.  

Hukuk okumaya daha meraklı olmasına rağmen, Ziraat Mühendisliğini 1949 yılında hapisten tahliye olduktan sonra okumaya başladı ve ailesini aynı dönemde kurdu. 10 yıl  süresince çeşitli inşaat projelerini yönetirken, 7 yılı Karadağ’da Nikşiçi yakınlarında inşa edilen Peruçica Hidroelektrik Santral projesini yönetti. Projelerde yöneticilik yaptığı dönemde ailesine bakmanın yanı sıra eğitim hayatına da devam etti. Üçüncü sınıftayken Ziraat Bölümünü bıraktı ve Hukuk Fakültesine yazıldı. İki yıl sonra (1956 yılında) mezun oldu. O sırada iki kız biri erkek olmak üzere üç çocuğu dünyaya geldi.

Avukat olarak inşaat sektöründe çalışmaya devam etti (NİSKOGRADNJA, PUT, İPSA, CONSULTİNG). Adli sınavını kazandı ancak adli makamlarda mesleğini icra etmedi. Evrensel programların takibi, dünyada ve ülkesinde siyaset takibi, bilim ve teknolojinin gelişmesi, yabancı dil öğrenmesi, satranç gibi hobiler çok yakından ilgilendiği alanlar oldu. Ancak en çok dikkatini çeken İslam ve Müslüman halklarının durumu oldu. Kızların ve erkek çocuğunun birinci harflerden oluşan takma adı LSB adı altında konuyla ilgili birçok makale yazdı (Makaleler “İslami uyanışın sorunları” adlı eserde toplandı), 1969 yılında ise İslam Deklarasyonun taslağını hazırladı, 1970 yılında taslağı bitirdı ve yayınladı. Fas’tan Endonezya’ya kadar Müslüman halkını ilgilendiren bu kitapçık (40 sayfa), 1983 yılında Saraybosna Sürecinden sonra büyük ilgi topladı. Savcılık tarafından hiç bir somut kanıt sunulmamasına rağmen İzetbegoviç’in sözde Radikal İslamcılığı ile Anayasa düzenini devirme çalışmaları gerekçesiyle mahkum edildi.

Izetbegović hapiste iken Doğu ile Batı arasında İslam kitabı 1984 yılında İngilizce olarak Amerika’da, 1988 yılında da Boşnakça olarak Belgrad’da yayınlandı. Dokuz yabancı dile çevrilmiş kitapta İzetbegoviç, İslam ve İslam’ın güncel dünyadaki yeri ile ilgileniyor, aynı zamanda insanoğlunu ilgilendiren genel soru ve konuları tartışmaya açıyor. Soruşturma sürecinde Savcılığın tutuklama sebebi olarak “İslam Deklarasyonu” kitabını sunduğunu, ancak İzetbegoviç’in asıl tutuklanma sebebi “Doğu ile Batı arasında İslam” kitabından kaynaklandığını düşünüyordu.

Tutukluluk süresince Izetbegović notlar yazmaya başladı. Hayat, kader, din, siyaset, okumuş olduğu eserler ve yazarlarıyla ilgili düşüncelerini yazdı. A5 formatında 13 kitapçık olarak ortaya çıkan yazıların düzenlenmesi sonrasında, 1999 yılında “Özgürlüğe Kaçışım” kitabı yayınladı.

Izetbegović çarptırıldığı cezanın indirilmesi için hapis süresince çabasını sürdürmeye devam etti. Mahkeme sürecinin yasa dışı yargı sürecinden dolayı Federal Mahkemeye yazdı. Şikayet sürecinde Bosna Hersek YMK sembolik bir indirimle 14 yılı 12 yıla indirdi; Federal Mahkeme ise kararını Sözel Hareket olarak değiştirip cezasını 9 yıla indirdi. Kısa süre sonra Sözel Hareket kararı da kaldırıldı. Böylece Izetbegović 5 sene 8 ay hapis cezası yattıktan sonra 25 Kasım 1988 yılında serbest bırakıldı.

17 Haziran 1991’de Slovenya’da, Yugoslavya’nın dağılmasını tetikleyen bir saldırı gerçekleşti. Saldırı Yugoslav Halk Ordusu tarafından yapılarak, bağımsızlığını ilan eden Cumhuriyetlere karşı bir işaret niteliği taşıyordu. Izetbegović’in geleceğin Yugoslavya’sı ile ilgili görüşü açıktı; Yugoslavya, Hırvatistan ve Slovenya olmadan büyük Sırbistan olacağı için, Bosna Hersek’in geleceğini büyük Sırbistan sınırları içerisinde görmüyordu. Cumhurbaşkanı Izetbegović, Bosnalı gençlerin Hırvatistan’a karşı savaş için seferber edilmesine karşı çıktı ve ardından Cumhurbaşkanlığı karar verdi. Karar, Parti üyelerin dışında Bosna Hersek’teki sivil entelektüeller tarafından da destekleniyordu.

Yugoslav Halk Ordusu Slovenya ve Hırvatistan’ın bazı bölgelerinden çekilmesiyle birlikte Yugoslav Ordusu olmaktan çıkıp, Sırp Ordusuna dönüşüyordu. Sırp Ordusu aynı zamanda personel ve silah bakımından Bosna-Hersek’teki varlığını güçlendiriyordu. Izetbegović, Bosna-Hersek’te savaşı önlemek, barışı korumak ve Bosna-Hersek devlet kurumlarının yasallığını ve meşruiyetini korumak amacıyla müzakerelere ve diplomatik faaliyetlere aktif olarak katıldı.

Bosna Hersek Cumhuriyeti Başkanlık Konseyi Başkanı olarak, Başkomutanlığın’ın yükünü ve sorumluluğunu taşıdı. Uluslararası sözleşmelere ve sıkıyönetimine ve özellikle sivillerin, kültürel ve dini alanların korunmasına saygı duyulmasında ısrar etti. Barış görüşmelerine katılmaya devam etti; tüm askeri ve siyasi baskılara ve silah ambargosuna rağmen, özgürlük ilkesi ve Bosna-Hersek’in din, ulus ve siyasi inançları nedeniyle kimseye zulmedilmeyeceği bir ülkenin kararlılığı konusunda tutarlılığını sürdürdü.

Şubat 1996’da kalp krizi atlattıktan sonra 4 yıl daha çalışmaya devam etti. 2000 yılı yaz aylarında Cumhurbaşkanlığından çekilmeyi düşünmeye başladı ve aynı yıl 15 Ekim’de Bosna-Hersek Cumhurbaşkanlığı’ndan çekildi. Hayatını özetleyerek şöyle yazdı: “Eğer bana hayatı tekrar yaşamam için bir teklifte bulunulsaydı, bunu reddederdim. Fakat tekrar dünyaya gelseydim, kendi hayatımı seçerdim.”

Izetbegović siyasi faaliyetlerine ve otobiyografik “Anılar” kitabı üzerindeki çalışmalarını devam etti. Siyasi otoritesinin gücü ve sahip olduğu büyük çaptaki uluslararası itibar ile hareket ederek, iç ilişkilerin ve Bosna-Hersek’in dünya üzerindeki konumunun sorunlarının çözülmesinde yardımcı oldu. Yaşadığı dönemde Demokrasiye ve daha adil bir dünyaya katkılarından dolayı, Doğu’dan Batı’ya üstün bir onur sahibi ve saygın bir kişilik olarak tarihe geçti. Bosna Hersek’i ziyaret eden hemen hemen tüm devlet adamları Izetbegović ile görüşme isteklerinin yanı sıra, protokollere kendisini dahil etmeye çalıştılar.